La Vâsca ed Curbèl

Cme l'é incō

Cme l'êra 'na vôlta

Int al 1734 per mantgnîr l'âcva al funtâni dal giardèin dal Palsòun (Palâs Duchêl)  a s' é pinsê a 'n' ôpra, che, cun un sistêma idrâvlich, al purtés l'âcva in môd cunténov vêrs al Palâs. A sèmbra che la préma idèia la sìa stêda ed Giovan Maria Ferraroni (1662-1755) mó al progèt l' é 'd Giovan Battista Bolognini (1698-1760).

 L' é, in prâtica, un grôs bacîn da dóve a partésen dal condòti sòt tèra, (a gh' în incòra) che da la Vâsca a purtêven l'âcva al funtâni e al vâschi dal giardèin dal Palâs Duchêl; l'è pusébil vèder incòra i pilâstrèin  di şfiuradōr, sistême a spâsi regolêr a matèina ed la  Statêla 63 che dal cèinter ed Rivêlta la và vêrs la Vasca ed Curbèl.

Al cèinter dal bacîn dal tót işolêd, 'na vôlta a s' égh prîva rivêr sōl in bêrca, a gh'é incòra l'işolôt, ciamê,  alôra, "L'isola d'Alcina" (nòm trât da l' "Orlando Furioso" ed Ludovico Ariosto) dóve insém a gh'é la vilèta ciamêda, sèimper alôra, "Fuggi l'Ozio". La palasèina, ciamêda adèsa "Villa d'Este" la fêva pêrt dal gróp dal Palâs Duchêl ed Rivêlta. Int al dôp guèra, l'ìşola, l'é stêda coleghêda cun la tèra fêrma cun un rivêl.

Al Denaglia, int al 1734, al scrév:

 

"...il Principe ereditario nostro faceva escavare terra per formarvi un lago circondato da grossi muraglioni che aveva a servire ad uso di pesca con un picciol Casino nel mezzo, di quelli col nome di Fuggi l'Ozio"

 

 Int al 1735 sòta la diresiòun di fradê Bolognini a 's cumîncia a scavêr la vâsca destinêda mèter insèm al j âcvi pr' al funtâni. Préma la vîn circundeda da di mûr cumûn che, apeina a 's sêrca 'd impîrla, a cêden sòta la spinta dal j âcvi, alōra a 's pruvêd ed circundêr l'ôpra cun spòndi e êrşen pió êlt e rubóst.

Int al 1752 i zèt dal funtâni dal Palâs Duchêl în schêrs e mìa perfèt perché a rîva pôch âcva a 's pèinsa ed rimediêr cun di lavōr a la Vâsca.

Int al 1755 a vînen incòra fermê i lavōr a la Vasca.

Al gh'à la dâta dal 12 dicèmber 1765 al disègn ed Ludovico Bolognini intitolê: "Mappa del giardino circostante il Casino di Rivalta" in dóve a gh'é al j istrusiòun per fêr i lavôr per i nōv schêv a  la Vâsca.

Int al 1765 al Casèin ed la Vâsca l'é dubê cun al pitûri dal mudnèiş Gian Filiberto Pagani: la "Nobiltà", il "Genio Estense" e la "Fama", ed quisché a gh'é armêş sôl la"Fama" int al sufét ed l’ingrès.

Int la préma metê dal XIX sècol al parèidi în stêdi turnêdi a piturêr cun quâter stôri ed la fôla ed "Saffo", fōrsi fâti da Domenico Pellizzi (1818-1874). În invêci ed Francesco Scaramuccia j adôb dal sufét ed la Sêla Grânda (cun al Stagiòun e cla pitûra curiōşa ciamêda "grottesche" ch' la dôba la galeréia d'ed sôver al 'stès salòun).

Adèsa la Vâsca e la Véla d'Este în mân a un Cèinter Socêl ch' al gh'à cme cûmpit ânca còl ed tgnîr a drê a tòt l'impiânt.