Turtē vèird a l'arşâna

 

Còl ch' a 'gh vōl per quâter persòuni

 

Pést:

spinâs 600 gr cîrca

bēdi 800 gr cîrca

butēr 100 gr a piaşèir pió o mēno

ricôta 70 gr

1 ōv,

3 branchêdi ed Grâna radû

- Grâna stravèc (ménim 24 mèiş, ed mèj da 30 mèiş insó)

1/4 ed bicēr ed pâna da cusèina

- per chî an égh piêş mia la pâna, insupêr bèin a mōten dal pân int lât intēr

lêrd, erbòuni, sigòla, âj, sêl, pèiver biânch - còl ch' a 'gh vōl

 

Sfujêda

farèina ed grân tèner

ōv

(as câlcola un ōv per ògni invidê e 100 grâm ed farèina per ōv)

 

Preparasiòun

 

Pést:

cōşer i spinâs e al bēdi, dôp avèiri pulî e bèin lavê, in 'na palrèta lêrga, cun pôch âcva, sèinsa sculêri dimòndi da l'âcva ed lavâg; strichêr al j êrbi côti e tridêrli mia trôp fîni. Mèter in 'na padèla lêrga un fònd ed : lêrd, butêr e (se mai) un fîl 'd ôli e fêr sufrézer per soquânt minût un trîd ed sigòla, âj e erbòuni fîn a quând la sigòla l'é trasparèint; zuntêregh al j êrbi tridêdi e fêrli cōşer e şmercêr ògni tânt in môd da maridêri cun i savōr e al cundimèint, zuntêr un pô ed sêl (fîn).

Finîda la cutûra dal j êrbi punsêri int 'na supēra e, quând a srân intevdîdi, zuntêregh al furmâj radû, la ricôta, l'ōv e şmercêr al tót cun un cucêr o 'na spâdla.

 

Cme fêri só:

Dôp avèir bèin impastê la pâsta, fâta cun sōl ōv e farèina, tirêrla cun la canèla e an fêrla mia trôp sutîla, cun la rudlèina dintêda tajêr, p'r al travêrs e óna a la vôlta, dal strési êlti 18/20 cm cîrca (quacêr cun un burâs al rèst ed la pâsta se no la dvèinta sèca); opór pasêrla un pcòun a la vôlta int al tîra pâsta, a dēven gnîr fōra dal strési, seimper ed 18/20 cm cîrca, ed pâsta reşistèinti e alâstichi ch'an 's ròumpen mia e sèinsa difèt, ânca cun al tîra pâsta, fêren óna a la vôlta se no a dvèinten sèchi, dôp avèir fât al strési in 'na manēra o in cl'êtra, cun un cucêr e 'na fursèina mèter  zò 'na fîla de pcòun ed pést grôs cme 'na  nōşa e luntâni tra 'd lōr cme la larghèsa 'd un turtèl che pinsê ed fêr; pighêr la sfòja e cun i dî schisêr i lê di turtē per sarêri e strichêr bèin 'd ân lasêregh mia âria dèinter; arfilêr e divéder i turtê, utgnû, cun la rudlèina dintêda.

Mèter i turtē insém a 'n' êtra tulirōla o insém a un cabarè e badê 'd infarinêri bèin p'r an fêri mia tachêr ûn cun cl'êter e andêr avânti acsé fîn a la fîn ed la sfòja o dal pést.

 

Cutûra

Preparêr 'na parlèta bundânta 'd âcva, salêrla quând la lēva al bòj; mèter zò i turtē, pôch per vôlta (10-15), quând l'âcva la bòj (al bòj an dēv mia èser fôrt), dôp pôch şmercêr cun ghêrb cun un mès'c ed lègn; lasêi gnîr só da per lōr e dôp cîrca un minût tirèi só cun 'na mèscla furêda e, dôp avèiri bei scunî, mètri int 'na supēra a fôder e cundîri cun butēr e Grâna radû, andêr avânti acsé cun al jêtri cutûri fîn a la fîn. L'é un bèl lavōr se tra la preparasiòun di turtē e la cutûra a 'gh pâsa mia dimòndi tèimp (pôchi ōri).

 

Cundimèint

La clâsica preparasiòun arşâna la "cmânda" che i turtê côt a sién més a fôder in 'na supēra (o in un piât s'l'é 'na prepasasiòun  ónica) e cundî cun un pès ed butēr infilsê in 'na fursèina e sferghê insém a a ògni fôder e, dôp ògni sferghêda, quacê cun 'na bundânta sparpagnêda ed Grâna stravèc radû.

 

Curiositê

Al jêrbi, al pân, al lât j ôv e pôch 'd êter. Int i tèimp indrē, per i pâst, al faméj cuntadèini a duvîven fêr cûnt insém a i prodòt ed l'ôrt e al bèsti dal pulêr. E per còst che un piât p'r al fèsti, i turtē, àn avû al bēdi (mó ânch i spinâs e êtri verdûri) cme prém elemèint dal pést.

Int l'uşânsa arşâna, i turtē as fân cun al bēdi o i spinâs o mèz e mèz. In divêrs ed pôch da quî fâti int al pramşân, in dó as pêrla 'd "erbèti". St' al "erbèti" ēren un gèner ed radéc dimòndi dōls ch' al nasîva int la campâgni fra Rèz e Pèrma; incō però, per "erbèti" a Pèrma, a s intènd al fòj ed bēdi mia fâti oséia al fòj ed bēdi zōvni. Int i turtē arşân mia sèimper a gh'é la ricôta e s' la ghé an n'é mia bundânt cme int i turtē ed l'uşânsa pramşâna.

Incō la vèina e la fantaséia di cōgh, p'r al pést di turtē, la pōl rivêr ânca pió in à: da la sóca a l'urtîga, dai spârez al nōşi, dal faşōl a la trantófla e al pést a la genvèişa, sèimper insèm al Grâna radû in manēra!

Int al faméj arsâni ûşa preparê i turtē cme prém piât ed la sèina ed la Vigélia ed Nadêl, se mai turtē vèird e turtē 'd sóca insèm. As vōl acsé zibîr, a chî 'gh crèd, un piât réch e savurî int al rispèt dal precèt ed mêgher ed la Vigélia

In soquânt pôst a gh'é l'uşânsa ed fêr só i turtē cun la "còva lònga" ciamê, apûnt, "turtē cun la còva lònga". La "còva" în chi pcòun de sfòja sèinsa pést tra un turtèl e cl'êter che, ed sôlit, a vînen tajê a mzûra secònd la prôpria idèja (ed blèsa e góst).

 

E...  bòun aptît!