Sân Prôsper Strinê

 

La facêda ed la cēşa

(da 'na vècia cartulèina)

Al laghèt dal bôsch sitadèin

(da www.legambientereggioemilia.it)

La cēşa

(disègn ed G.B.Violi)

Al pôst in urégin al se s'ciamêva "Strinê": l'ēra un bōregh gnû só a i mêrzen 'd un ''cardo'' mēno impurtânt ed la centuriasiòun rumâna (incō l'é via Samoggia) e l'é numinê fîn dal 1113 int j archévi dal cunvènt benedetèin ed Sân Prōsper ''Extra Moenia'' (oséja fōra dal mûri) in dó as pêrla ed dunasiòun ''posti in Strinati'' al cunvèint ed Sân Prôsper dal mumèint che sté teritōri l'ēra ed só proprietê.

Al pôst l'é numinê in un Placito (sentèinsa 'd un zódes) ed l' imperatrîce Richenza (1090 – 1142) dal 1136 e int 'na chêrta dal 1283.

Prubabilmèint al nòm dal pōst al deşvîn dal nòm ed 'na faméja ch' a gh'ēra stê dê dal tèri arsanêdi e ch'l'ēra int l'elèinch dal faméj dal ''Liber focorum'' dal 1315.

Quând int al 1551 al Cunvèint al vîn zachê dal tót, int la famōş "tajêda" vrûda da Alfonso I d'Este, al nòm ed Sân Prôsper l'é pasê in zûnta a còl de "Strinê" e l'é dvintê ''San Prospero de' Strinati'', ''San Prosperi de Striniate in Sub. Regii'' (in latèin) oséja Sân Prôsper Strinê.

Int al 1447 l'ēra un cmûn indipedèint, dōp l'é stê unî a Rèz.

Int l' Èstim dal 1458 al gh'îva 24 "fōgh", a la fîn dal Setsèint a gh'ēren 567 abitânt a i nôster dé în cîrca 5.500.

Incō San Prôsper l'é 'na frasiòun dal cmûn ed Rèz l'é int la zôna a nôt e a 3 chilômeter cîrca dal cèinter. Ed fât al bōregh l'é bèle saldê a la zôna dal cèinter ed Rèz e praticamèint l'é un quartēr sitadèin.

A la fîn dal XIX sècol Sân Prôsper l'ēra 'na zôna agrécola cun i filêr dal vîdi cun l'impiânt a piantêda (vîda e ōlem o ôpi) , cun di prê stâbil e dal semnê. A gh'ēren dal zôni in sêlda e di bôsch,  al bōregh dal cà l'ēra dimòndi céch.

A l'inési dal XX sècol al teritôri l'ēra quêşi dal tót quacê dal piantêdi, în sparîdi al zôni in sêlda e i bôsch, în calê j êlber işolê e al sēvi.

La mecanişasiòun dal lavōr agrécol la pôrta di grôs cambiamèint: a se şlêrghen i semnê a dân di prê e dal piantêdi, as vèd i câmp a dvintêr pió nûd e cun 'na cultivasiòun sōl: al furmèint, al cultivasiòun antîghi i àn lasê al pōst al semnê sōl 'd un gèner.

Al zôni a prê stâbil, la végna, al frutēt as pōlen vèder sōl dintōren al cà, as tōrnen a fêr vèder dal zôni in sêlda a tâch a la tangensiêla

Incō al teritôri ed la frasiòun ed Sân Prōsper l'é al cèinter ed 'na zôna in grôsa trasfurmasiòun. Al pôst ed l'agricultûra l'é stê tôt da di capanòun, da di grôs prugèt e dal grôsi costrusiòun, difâti ché as câta al nōv caşèl ed Rez ed l'autostrêda dal Sōl e i famōş pûnt ed l'architèt spagnōl Santiago Calatrava, ch' l'é ânca l'avtōr dal prugèt ed la quaciadûra dal pôrti ed l'entrēda e l'usîda dal caróbi ed l' A1 e 'd la stasiòun ed la ''Tav'', ch'în drē tirêr só a Mancaşêl.

Dal pêrti dal simitèri, int 'na zôna ed 310 méla mēter quêder, int al 2009, è stê fât al prém "bôsch sitadèin" ciamê ''Bosco urbano delle tre vele'' ch'l'é 'na ricostrusiòun dal bôsch antîgh ed la pianûra padâna acsé cme l'ēra int al Medioēv, in dó la pió grôsa pêrt dal piânti în: la rōra, l'ōlem, al carpèin, l'ôpi, al frâsen, l'albarâs, al sâleş, l'andân nîgher, pîn nîgher e la pēla ròsa.

Al pêrch l'é in dō pêrti divîş da la strēda dal simitèri: a mezdé a se şvilópa al bôsch, mèinter a nôt a gh'é 'na pêrta cun 'd ' j êlber işolê e un laghèt e un canêl ch' agh pôrta l'âcva.

Tót al pêrch l'é gestî da la sesiòun ed Rèz ed la Legambiente.

 

La cēşa

'Na préma cēşa l'é stêda tirêda só int al 1553 da l'architèt Giovanni Maria Ruspaggiari. L'ēra vultêda a nôt, cun 'na navêda e trî altêr. L' é stêda tirêda só insém a i rèst ed 'na capèla dal XV sècol dipendèinta dal cunvèint ed Sân Prōsper fōra dal mûri ch'l' ēra l'é atâch. La vîn pó pasêda parochiêla int al 1567. Tr' al 1739 e al 1766 la vîn arfâta da i fundamèint, l'é int stîl barôch e dèinter la gh'à 'n' ôvra interesânt ed la pitrîş bulgnèişa Lucia Casalini Torelli (1677 - 1762).

La cēşa la preşèinta 'na facêda divîşa in dō cun dal néci a i lê e l'é girêda vêrs matèina. La pêrta d'ed sōver l'é unîda a còla d'ed sòta da 'na fâsa mêrca piân e cun i pûnt pió êlt a êrch e l'é finîda da un fruntespési ondulê. Int al mûr ed fiânch a mezdé a gh'é 'na bèla nécia dal Quatersèint cun 'na curnîş cme adôb. Al d'ed dèinter ed la cēşa l'é a clòuni dòpi in stîl grēch l'é stê piturê int al 1942 dal pitōr Melegari.