Piâsa Funtanèiş

(1)

La ciâpa al nòm dal pitōr arşân Antonio Fontanesi (1818 - 1882).

 

La Piâsa l'é da mèz al véi dal Guasadōr, Pûnt Beşolâri, e véia dal Marchê. Préma ed la Piâsa in cól pôst lé a gh' ēra, int la pêrta vêrs vèia Pûnt Beşolâri, la cēşa parochiêla dedichêda a la Madalèina, arfâta int al Quatersèint  e che int al 1515 a gh'é stê zuntê al grôs cunvèint benedetèin dal sōri dedichê a la  Sânta Maréia Madlèina ch'al ciapêva tóta la piâsa dal dé 'd incō.

Sèimper ind i tèimp indrē, ind la pêrta, dóv' incō  gh' é la véia dal Guasadōr, a curîva, tr'al frûnt dal cà e al mûr da cunvèint, al Canêl Mèister o Canêl ed Rèz, al sō âcvi  gnîven druvêdi p'r al j ativitê lighêdi a la lavurasiòun ed la sèida, ed la cûnsa dal pèli, a la fabricasiòun dal candèili ed sèj. Dóve 'na vôlta pasêva 'l cōrs d'âcva adèsa l'é sgnê cun dal furmèli ed culōr celèst. Al canêl al gnîva dèinter dal cò vêrs mezdé 'd véia dal Guasadōr in dóv' a gh'é 'l Casòun cun, a mansèina, un pcòun dal bastioun ónic rèst ed còli ch' ēren al mûri dal Dusèint che circundêven la sitê.  Al Casòun (la vèira ''Porta Castèl'') al preşèinta, dôp un restâver a 's vèd incòra bèin, al sègn ed la grôsa archêda a pûnta 'n dó gh'ēra ûn 'd j 'ingrès ed la sitê vècia.

Sté 'legânt ângol dal savōr antîgh al vîn fât int al 1788. In cl'ân lé, difâti, a vîn butê zò al cunvèint ed Sânta Maréia Madlèina e al só pôst a vîn fât 'na piâsa bòuna ed dêr sudisfasiòun al règoli ed l'architetûra e 'l necesitê 'd la sitê d'alōra.

La sistemasiòun 'd alōra dal pôst l' arciâma difâti al piâsi ed la Parigi dal XVIII sècol.

Dal mumèint ch'l'é stêda fâta, vers la fîn dal XVIII sècol, la piâsa la dê cà a ativitê comercêli.  A la fîn dal 1700 l'é stêda 'l marchê dal gès ed la bruşâja, oséia tót còl ch'es câta int i bôsch e 's pōl bruşêr.

In un documèint dal 1840 a 's dîş ch'la gnîva ciamêda piâsa dal marchê di buvèin e piâsa ed S. Maréia Madlèina.  In relasiòun al j ativitê che gnîven fâti a gh'ēren, cme ânch incō, ustaréi e lucândi.

In soquânt documèint dal 1800 a vîn arcurdêr: l'ustaria dal Sèt Tòri, l' Aqvîla Vèirda e còla dal Bò 'd Ôr.

Adèsa a vîn fât, ógni dō stmâni, al marchê arşân, in pió al marchê dal cuntadèin dal sâbet matèina, fin a j ân stânta a gnîva fât al marchê a l'ingrôs ed la verdûra

Incō intōren a la piâsa gh'é  dal butèigh 'd antiquariê e tóti 'l stmâni, d' istê, a vîn fât un marchê dóv' a 's câten i pasiunê 'd antiquariê.

Al 3 ed mâg dal 2006 a s'é incumincê l'impurtânt restâver ed la Piâsa, finî cîrca trî mèiş dôp,  ch' l' à tuchê l'arnōv ed la pavimentasiòun, un nōv impiânt 'd inluminasiòun, la difèişa e arnōv dal vèird e la mésa zò ed  nōv elemèint 'd adôb.

Int la nōva pavimentasiòun è stê sgnê la pêrta in dó gh'ēra la vècia cēşa dedichêda a la Madlèina butêda zò insèm al cunvèint p'r avèir la piâsa dal dé 'd incō.

La pêrta a matèina, de sté zôna comûna 'd la sitê, l'é sgnêda da 'na fîla 'd pōrdêgh stréch e mia tót cumpâgn tirê só  pió o mēno int al XV sècol, cun j êrch ed larghèsa divêrsa impustê insém a di capitē in prēda che, int al 1727, în andê a fêr pêrt ed l'implcadûra 'd l' işolê ed la faméja nōbila di Friggeri: Fulvio canônich ed  la Catedrêla, l'à inviê impurtânt lavōr tra la fîn dal XVIII sècol e l'inési 'd cl'êter, a la môrt ed Giovanni, int al 1863, la proprietê la vîn divîşa e 'na pêrta (còl che incō l'é al nómer 8) l'é stêda cumprêda, int al 1876, da pitōr arşân Gaetano Chierici (1838-1932) in dó 'l gh' à fât la só cà.

I pôrdegh in cla piâsa ché an 'n' ēren mia sōl a matèina (quî che gh'în incòra e ciamê int al 1876 pōrdegh Friggeri) mó a gh'ēren ânca da cl'ētra pêrt, cl'é a sîra, che gnirân pó tôt vìa int la 1887.

 

 

 

Al marchê 'd l' antiquariê   (2)

(1) da Wikipedia.it

(2) G.M.Codazzi