Al Palâs ed la Pruvîncia

 

Al dé d’ incō

Int al 1930

Al palâs in dóve a gh'é la Pruvîncia l'é in Cōrs Garibaldi (al vèc Côrs ed la Gêra) ed frûnt, prôpria, a la Başélica ed la Gêra, adèsa l'é ciamê Palâs Allende, préma l'ēra ciamê Palâs Duchêl e préma incòra Palâs dal Gvêren. L'é stê tirê só int al XVIII sècol cme Palâs dal Gûvernadōr e l'é int al pôst dóve ’na vôlta a gh’ ēra un vèc cunvèint e  un gróp ed cà vèci.

Difâti fîn a cól peréiod al spâsi tr' al Côrs ed la Gêra, via Sân Pêder Mârtir e via Bêrta l'ēra ocupê dal cunvèint dal sōri ed Sân Pêder Mârtir (fundê int al 1260); la pêrt invêci tr' al Cōrs ed la Gêra e via Sânta Liberêda l'ēra ocupêda da un gróp ed cà, dimòndi divêrsi tra 'd lōr e deştachêdi (ēren dal cà in fîla). Al cunvèint al vîn tirê zò su ōrden dal dóca Francesco III cun un decrêt al 19 ed mâg dal 1783.

Al Dóca al pèinsa ed fêr tirêr só un palâs dal gvêren cme cà pr'al Guvernadōr, al Cmandânt dal j Êrmi e al Magiōr ed la Piâsa. La decisiòun la vîn tôta, dôp divêrsi vicèndi, al 28 lój dal 1783 e la siēlta la câsca insém a la zôna in dóve a gh'ēra al vèc cunvèint e precişamèint d' atōren al curtîl centrêl d' adèsa, al progèt al vîn dê a Pietro Armani.

Al palâs al vîn finî int al 1786 e l'ân dôp a 'gh và stêr al Cmandânt dal j Êrmi.

Dôp la gnûda in Itâlia dal trópi ed Napoleòun e la costitusiòun dal Règn d' Itâlia (4 mâg dal 1802) al palâs tirê só da l' Armani al dvèinta la cà di Perfèt.

La Resaurasiòun (1814) l'arpôrta al gvêren j Este, i deleghê dal Comûn a regâlen al Dóca al palâs perchè al pôsa druvêrel  cme cà quând al vîn in vîşita a Rèz.

Int al 1817 al Dóca al dàl'incâregh a l' architèt Domenico Marchelli (1764 – 1832) ed fêr un progèt ed restâver dal palâs, cun dèinter un giardèin, al disègn ed 'na nōva facêda fîn in via Sân Pêder Mârtîr e l'acquést ed soquânti cà privêdi.

Tr' al 1838 e al 1845 al palâs, só progèt ed l' inzgnêr Pietro Marchelli (1806 – 1784) a 'gh vîn fât 'na sèria 'd intervèint ch' al pôrten a èser còl ch l' é adès cun trèi cōrt, a vîn butê zò pêrt dal ed l'ântîga burghêda e avêrta via Sânta Liberêda.

Int al 1911 a vînen fât e diêter lavōr impurtânt, a vîn tirê zò al vèc uratôri ed Sânta Liberêda  fundê int al 1680 al cunfîn dal vèc cunvèint dal sōr ed Sân Pêder Mârtir, e che a i tèimp di lavōr per al cambiamèint dal Palas dal Gvêren in Palâs dal Dóca, l'é stê druvê cme capèla privêda a dispuşisiòun dal Dóca.

Sèimper int al 1911 a vînen sistemêdi al facêdi d'ed dèinter e còli d'ed fōra cme în adèsa.