L'Uspési

 

L' Uspési

 

L' é la préma Véla ch' a s' câta quând a 's vîn fōra da Porta Sân Pēder  da la Via Emélia vêrs Mòdna.

Incô l'é un quartēr ed la sitê réch e pîn ed gînta, al fà pêrt ed la Sèsta Circoscrisiòun.

Al nòm ed l' Uspési al deşvîn da 'n uspési , in pêrta druvê cme cunvèint, di Pêder Minōr ed Sân Francèsch da Paola che l'àn fundê int al 1681.

Préma dal XVII sècol la Véla la s' es ciamêva ''Bōregh Sân Pēder fōra dal mûri'', cgnusû fin dal 1142, al gh'îva 'na cēşa dedicheda a Sân Bêrnaba e aşvèin a sté cêşa int al 1215 l'é stê tirê só un uspdêl.

Al Bōregh al se şlarghêva da Pôrta Sân Pēder fîna aşvèin a la cēşa ed Sân Mavrési.

Int al 1217, ind la zô ed cunfîn tra l' Uspési e Sân Mavrèsi, precişamèint int  'na brâja dal Vèschev, ciamêda dôp '' Câmp ed la Fēra '' a s'é tgû la préma Fēra ed Rèz.

Int al 1318 în stêdi impiantêdi, su ōrden ed la Comunitê arşâna, trèi furnêşi per la fabricasiòun ed quadrèli.

Sèimper int al Bōregh fōra al mûri, a' gh' êra , aşvèin a la sitê 'na cēşa dedicheda a Sân Zvân Batèsta cun 'na ''domus'' e un uspdêl dirèt da l'ôrdin Ospedaliêr ed Sân Zvân Batésta da Geruşalèm; la cēşa, la cà e l' uspdêl în ste butê zò int al 1551 ind la famōşa ''Tajêda'', vrûda da Ercole II d'Este per rinfursêr al mûri ed Rèz, in dôv' în stêdi butêdi zò tóti al burghêdi d' intōren a Rèz a 'na distânsa 'd un méj da i bastiòun.

Sparî al rés'c  ed 'n asèdi a la sitê, tr'al 1624 e al 1650, per vrèir dal vèschev Coccapani, ind i trèin dal vèc Bōregh Sân Pēder è stê tirê só 'na véla ciamêda Mirabèl.

Ind al 1655 sòta la minâcia ed 'n asèdi dal trópi spagnôli al stâbil l'é stê  butê zò mó a la zôna  a gh' é armêş al nòm.

Int al 1869 al Cmûn là cumprê al trèin per fêregh la Piâsa d' Êrem, in sègvit la zôna l'é dvintêda 'na pésta per cavâj, pó un câmpo vōlo e a la fîn, a i nōster dé, un câmp da zughêr al balòun: al famōş ''Mirabèl''.

Vêrs la fîn dal '700 la véla l'à ciapê al nòm ed Véla Uspèsi, int al 1784 l'é dvintê parôchia dipendèint da la cēşa ed Sân Frencèsch da Paola.

 

L' uspési ch' l' à dê al nòm a la localitê.

 

Ind cól pôst int al '500 a gh'êra la véla ed la faméja Ruggeri; un elemèint de stà faméja, al Cûnt Bonifazio, vêrs al 1624 l' à avêrt 'n' ustarìa: l' ''Ustarìa dal Leunsèin'', ciamêda acsé perchè ind l' insègna a gh'êra piturê un leunsèin.

Int al 1665 al stâbil cun l'ustarìa l'é pasêda sòta i Pêder Minōr ed Sân Francèsch l'ustaría l' é armêşa avêrta l' istès, int al 1681 i frê a gh' àn fundê un cunvèint cun 'n uspési.

Ind i prém ân dal '700 l' uspési ciame '' ed j Anzêl'' l'é stê sarê e la véla l'é pasêda al Seminâri ed Rèz, che al l'à dê a  i ''Luoghi Pii'', ch' al l'à pó pasê al "Pio luogo dei Bastardini" ch' lé a gh' àn pó fât l' ''Albergo Orfani e Mendicanti''.

Int al 1836 l'arcitèt Pietro Marchelli,  al restârva al vèc fabrichêt só ōrden dal dóca Francesco IV ch' là fât un decrêt per fundêr a Rèz un ricôver pr ' i puvrèt, ind al 1841 a vîn avêrt al ricôver e l'ustarìa spustêda pió atâch a la sitê.

Ind al 1853 al ricôver al pâsa sòta l' Ôpra Péia ed Caritê.

Int al 1906 al ricôver l'é stê incòra şlarghê ed restarvê. Dôp divêrsi mudéfichi e restâver l'é armêş in ativitê fîn a i nôster dé.

Int al 2007 l'é stê butê zò.

 

La cēşa e al teâter

 

 La cēşa ed l' Uspési l'é steda tirêda só in al 1769 ind al pôst dôve a gh'êra 'na capèla dedichêda a Sân Francèsch da Paola.

Int al 1815 e int al 1839 l'é stêda arfâta cme la 's vèd al dé d'incô, la facêda l'é stêda finîda int al 1906 e arnuvêda int al 1920.

Dèinter, sōvra a la pôrta ed l'ingrès, a gh' é 'na bèla côpia, insém a la tèila, dal Crést ed Guido Reni.

Ed fiânch a la cēşa a gh' é un teâter al s' es ciâma ''Piccolo teatro di San Francesco da Paola''.

Vrû cun fōrza da don Primo Carretti, pâroch ed l' Uspési dal 1923 al 1955, e cuntinvê dal pâroch d' adèsa don Guglielmo Ferrarini, al teâter l'é stê şlunghê e cambiê ânca in cínema

L'ûltem restâver dal teâter l'é stê fat int al 2000.

La mîra dal teâter, in pió ed còla ed l'ativitê dal pelcsènich, l'é còla 'd èser un cèinter 'd incûnter insém al piân socêl, culturêl e reliogiōş, e ânca ed colegamèint cun al parôchi şvinânti ed Sant' Alberto e Sân Mavrési e al 's mèt ânca a dispuşisiòun ed j èint e asociasiòun per tōr luntêra e dêr valōr al lōr idèi.

 

Nôti

 

A l' Uspési a ghe stêva, in 'na véla in mèz al vèird, ûn di pió famōş personâg ed Rèz: al tenōr Ferruccio Tagliavini (I Cavasō, 14 agòst 1913 – Rèz 28 de znêr 1995).

 

A l' Uspési al tèimp ed l'ûltma guèra a gh'êra la cà dal fâsio arşân. Al stâbil al gh' é incòra, ânca se nudifichê e arnuvê, e l'é int l'ângol tra la Via Emélia e Via Melato.

 

La cēşa

(disègn ed B.Violi)