La Tōrta ed rîş

 

Còl ch' a 'gh vōl:

 

150 gr ed rîş per mnèstra (gèner "Originario ")

150 gr ed sócher

1 lt ed lât intēr frèsch

3 ōv

3-4 cucêr ed Sasulèin o Anişèta

1 scôrsa ed limòun radûda

1 psigôt ed sêl fîn

 

Preparasiòun:

 

In 'na tègia fêr bòjer al lât cun un psigôt ed sêl, vudêr al rîş e cōşrel per 8/9 minût şmeşdêr despès. Şmursêr al fōgh, cuntinvêr a şmeşder ògni tânt. Quând l'é dvintêr un pō pió frèd tânt da èser tèved zuntêr al sócher, al Sasulèin (o l'Anişèta) al limòun, unîr j ōv, ûn a la vôlta e şmeşdêr fîn a che la bâla ed l'ōv, més dèinter préma, la sia bèin unîda al miscóli, al cêr bâsta unîri a la bòuna.

Vudêr al tót int al stâmp, dal diâmetro ed 24 centémeter cîrca, bèin imbutirê e infarinê lasêr arpunsêr per cîrca dō ōri, sté tèimp 'd arpûns al permèt al rîş ed pugêres insém al fònd, in êlta a gh' armâgn un fôder sutîl ed crèma scèta che, int la cutûra, a 's fà cla famōşa grustèina lócida e un pô strinêda.

Mèter al stâmp int al fōren per 45 minût e a 180 grêd ed calōr.

La tōrta l'é còta quând int la pêrt dedsōver e s'é fât la grustèina ed préma e a infilsêregh dèinter un stecadèint, int al cèinter ed la tōrta, al vîn fōra asót.

Tōr via dal fōren e, a tōrta chêlda, dêregh 'na spluvrêda cun dal sócher e sprichêr cun al Sasulèin o l'Anişéta.

Metèr la tōrta insém al piât ed purtêda: l'é pió che bòuna sia ch' la vègna servîda incòra tèvda che lasêda dvintêr frèda.

 

Curiositê:

 

La tōrta ed rîş l'é cunsidrêda da nuêtr arşân un nôster dōls ânca se, in êtri pêrt ed l'Itâlia, a 's fân tōrti cun còl ch' a 'gh và dèinter cumpâgn mó cun 'na divêrsa lavurasiòun e cun tânti mudéfichi.

L'é un dōls campagnōl ch' al salóta la premavèira. L'elemèint principêl l'é al rîş còt int al lât, dóv' a 'gh vîn zuntê j ōv şbatû, al sócher, al Sasulèin e la scôrsa ed limòun. A 's dîş che la só cgnusèinsa int la pruvîncia ed Rèz la sia sucèsa grâsia al mundèini, al ragâsi pió zōvni dal faméj cuntadèini pió puvrèti che, per ciapêr un pô ed bèsi, a se spustêven int al rişêri dal zôni ed Vercèl. L'ēra un lavōr dûr e stagiunêl che, a la fîn ed la stagiòun, sté dòni a gnîven paghêdi cun un pô ed bèsi e, préma ed tót, la dôta dal rîş. Al rîş l'ēra la pêrt pió impurtânta ed la pêga ed la mundèina, perché l'é un gèner ed magnêr ch' al gniva, e al vîn, druvê a mèter in ôvra un móc ed risèti a la bòuna e a 's pōl capîr cme, int la cuşèina arşâna, l'abia dê véta a tânt piât:  ed prém, ed secònd e mia ûltem ed dōls, d'ed ché l'urégin ed la "nôstra" tōrta ed rîş.

A sèmbra, però, che, 'na risèta quêşi cumpâgna, la sia stêda fâta tânt tèimp fà, dato ch' la vîn numinêda a metê dal XV sècol da Martino da Como, cōgh al servési dal Patriêrca 'd Aquileia, che int al só léber ed cuşèina "De arte coquinaria", cla risèta la sumélia, per la rôba ch' a 'gh và dèinter, a la nôstra tōrta ed rîş dal dé 'd incō mó l' armâgn divêrsa int la preparasiòun.

 

E...  bòun aptît!

Grân ed rîş "Originâri"