La Pēv

 

La cēşa in 'na foto vècia

Al nòm intēr l'é "Pēv Mudlèina". Al Nòm al deşvîn da la parôla latèina ''plebis'' (pēv) che, int al medioēv, la rapreşentêva l'unitê ed divişiòun aministratîva e religiōşa dal teritôri, e da Mudlèina nòm dal turèint ech travêrsa la zôna. L'urégin de ste nòm l'é da serchêr int al nòm latèin ''mutio''  (murmurêr) o in còla gâlica ''mudiad'' (caminêr, córér), cun al cambiamèint ed l'antîga parola "Motelena" o "Mutilena". La localitê ed ''Motolena'' l'é numinêda la préma vôlta in un documèint ed l' 882, mèinter int al 1032 a s' arcôrda la ''capella ed il castrûm" tra i bèin dal cunvèint ed Sân Prôsper. Sta capèla, dedichêda a Sân Zemiân l'ēra divêrsa da la Pēv citêda fin dal 980 e scampêda fîn a i nôster e dedichêda a Sân Michēl, a sèmbra che la sia stêda butêda zò int al XIII sècol. Difâti int al 1238 è stê dê 'na cà, int al castèl, a la cēşa ed Sân Zeminiân "si ipsa Ecclesia reficetur".

Int al pôst a gh'îven dimòndi proprietê i Canônich e la Cēşa ed Rèz frût ed grôsi dunasiòun fâti int al 1032.

Int al testamèint 'd Ugo da Budriòun dal 1183 e in 'na chêrta dal 1202 int la localitê a gh'é sgnê ânca un uspdêl.

Int al 1315 al léber di fōgh al sgnêva la Véla sòta a Rèz, cun 36 fōgh (cîrca 300 persòuni). L'èstim dal 1458 al sgnêva 21 fōgh, int al 11623 a gh'é 680 abitânt, a la fîn dal Setsèint 916, incō n' in cûnta 9.826 .

Un tèimp al turèint Mudlèina al traversêva la Via Emélia pió aşvèin a Rèz. Al gnîva zò da Chiviōl l'andêva a drē al scōl ciamê al Guasadōr. L'é pó stê spustê int al 1331-1316 per vrèir dal Podestê ed Rèz. Int l'istès peréiod al pôst l'ēra dipendèint dal quartēr sitadèin ed Sân Lurèins e l'à cgnusû un bòun şvilóp grâsia a un pruvidimèint ed la municipalitê arşâna che, per fermêr al fenômen dal brigantâg, al dêva ed j ajót a chi tirêva só dal cà in periferéia lòngh la Via Emélia.

Fîn da l'època medioevêla la Pēv l'é sèimper stêda 'na frasiòun ed Rèz.

In tèimp indrē la Vèla l'ēra un cèinter agrécol, int j ûlt'm ân agh' é stê un grôs şvilóp ind l' edilésia cun un grōs şvilóp dal nòmer ed gînta ch' l' a gh'é ândêda a stêr.

 

La cēşa.

La Pēv, ch' l'à dê pêrt dal nòm ed la frasiòun, l'é óna dal cēşi pió vèci ed la diôceşa arşâna e la só fundasiòun la vîn dêda a i tèimp di longobêrd l'é dedichêda a Sân Michēl Arcângel.  L 'é citêda int i diplôma 'd Ottone II dal 980, Federico I dal 1160 e in êter in cunfèirma a la Cēşa ed Rèz, in pió int al Bòli ed Lucio II (1144) e 'd Eugenio III (1146). L'é stêda tr'al Pēv riservêdi al Vèschev ed Rèz al pasâg in livél (afét anuêl 'd un terèin agrécol) al marchèiş Bonifacio ed Canòsa.

 Int al XII sècol a scòpia dal grôsi quistiòun tr'al Vèschev e al cunvèint ed Sânt Mêş, per la só giurisdisiòun.

Int i privilég dal 1184, 1191, 1225, e 1229 in favōr dal cunvèint ed Sânt Mêş în sgnêdi, cme dipendèint a la Pēv, al cēşi ed S.Maréia e Sân Dalmâsi ed Sès, S.Celestèin ed Vicozoaro (Cadelbôsch). S. Biêş ed Runsēş, S.Terensiân ed Queriêgh, S.Pêvel ed Rèz, S.Virgéli ed Sasfôrt.

Int l'Elèinch dal Vèschev dal 1538 în ridòti a S.Maréia ed Sès, S.Terensiân ed Queriêgh, S.Pêvel ed Rèz, S.Biêş ed Runsēş e S.Silvèster ed la Sèla.

A i prém   dal XV sècol l'é restarvêda o arfâta; i lavōr a vân a drē per tóta la préma metê dal sècol. Int al 1575 as dà ôrdin ed tirêr só la sagrestéia, int al 1585 l'é incòra da fêr. Int al 1623 a vín tirê só la tòra dal campani e justê al pavimèint ed la cēşa. Int al rapôrt dal 1663, fât in ucaşiòun ed la vìşita dal vèschev Marliani, l'é nutêda cme a trèi navedi cun trèi âbsidi e sînch altêr.

A i prém dal Setsèint a vîn restarvê la canônica e în ardupiê i pôrdegh dal curtîl. Tr' al 1743 e al 1748 al stâbil ed la cēşa, insèm a la tòra, l'é arfât só progèt ed l'architèt Ferraroni, cun stóch a basriliēv ed Gaspari Bazzani. La vècia cēşa la gh'îva la facêda vêrs sîra in dó adès as vèd 'na nécia cun la stâtva dal sânt prutetōr. Al stâbil nōv l'é retangolêr cun la pōrta principêla vêrs mezdé. Al côro l'é ovêl e as cûnten quat'r altêr.

L'intêren l'é impunèint, 'd ôrdin mést, cun clòuni a mûr e dal j êtri spustêdi in môd da fêr 'na trinavêda. Int l'intervèint dal Setsèint è stê ânca fât l'ēla a matèina ed la Canônica. La facêda l'é finîda int al 1841 mèinter int la secònda metê 'd l'istès sècol a vîn alvê la Canônica e la tòra cun la zûnta ed l'arlòj.

Int l'ângol ed véia Ferraroni as vèd l'uratôri ed Sân Rôch, fundê int al 1633 per ringrasiamèint p'r èser scampê a la pèsta; l'é stê restarvê int al 1835 cun 'na figûra a mûr ed la Beâta Vērgin ed la Gêra piturêda da G.Battista Grisanti (1808 – 1865). Int al pôst ciamê al Castlêr a vîn sgnê, int al 1639, un uratôri dedichêa Sân Bernêrd. Int 'na chêrta dal Setsèint ed frûnt a la cēşa a mezdé ed la Via Emélia a gh'é sgnê al Casèin ed la faméja Peterlini.

 

Un Pêpa a la pēv.

Al 10 ed fervêr dal 1798 al generêl francèiş Louis-Alexandre Berthier al mêrcia só Ròma, la sitê la vîn ciapêda sèinsa catêr reşistèinsa. Al 15 fervêr, butê zò al Pêpa cmê avtoritê polética, al dichiâra la Repóblica Rumâna (1798 – 1799). Al pêpa 'd alōra. Pio VI (1717 - 1799), al vîn fât perşunēr subét e, al 20 ed fervêr, al vîn purtê dal Vaticân a Siena, in dó l'armâgn per trî mèiş, e dôp a la Certosa ed Firèinsa. In dóv' al vîn işolê int al cunvèint.

Int al mêrs dal 1799, dôp la dichiarasiòun ed guèra ed la Francia cûntra la Tuscâna, a vîn decîş de spustêrel incòra e purtêrel a Bològna, cun la cunvinsiòun cla fós 'na sitê ed magnaprēt. Mó, quând i francèiş a fân vèder al Pêpa al pôpol còst, invēci 'd ingiuriêrel, égh pécia al mân. A vîn alōra decretê ed purtêrel in 'na perşòun in Francia. Al 28 ed mêrs 1799, al rîva a Môdna in dó al vîn ingiuriê cun di şbrâj e s'céfel da la mócia ed giacubèin. A vèschev ed Rèz, ch'al vrîva mia ch' a sucedés acsé ânch ind la só diôceşa, l'à fât pasêr al pêpa per strêdi bâsi e l'îva urganişê 'na fermêda ind la canônica ed la Pēv Mudlèina. Al pâroch, l' arsiprēt Antonio Toschi, l'îva urganişê per bèin l'aculiĵnsa dal pêpa Pio VI  che alōra al gh'îva'd utànt' ân, mó i parochiân, gnû a savèir la facènda, àn fât móc intōren a la canônica. Al Pêpa comôs, ânca se dimòndi stóf, l'à dê, a chî fedèl afesiunê, la só bendisiòun.Dôp pôch, al 28 'd agòst 1799, al pêpa mōr in Francia, a Valèinsa, insém al fióm Rôden. Al cadâver al vîn pó spustê a Ròma in dó égh vîn fât al funerêl uficêl e suplî int al grôti dal Vaticân in dó l'é incòra.