|
La Bòmba 'd rîş
|
|
Còl ch' égh vōl
500 gr ed pōlpa maşnêda (250 ed mânz e 250 ed nimêl) 1 musarèla 1 sigòla 1 carôtla vèin ròs
Preparasiòun P'r al ragó (a 's pōl preparêr ânca la sira préma per sparêr un pô 'd tèimp): int 'na casarōla cun 3 cucêr 'd ôli bòun fê gnîr fiâp sigòla, carôtla e sèler tridê. Int 'na padèla , a fōgh vîv, fê sufrézer la chêrna e la salsésa. Int 'na casarōla unî al tót cun la verdûra e sfumê cun 1 dl ed vèin. Zuntê la cunsêrva 'd pomdôr desfât in 1 dl ed brôd e fê cōşer a fōgh bâş per 2 ōri e 30 minût cîrca. Dèinter al brôd armêş fê cōşer per 10 minût al rîş al dèint. Ateèinti però: al rîş al dēv mìa èser côt int al brôd mó armâgner pió o mēno asót, zuntê al brôd sōl quând al rîş al l'à tirê s óquêşi tót. Justê ed sêl mèinter a 's è drē cōşer. Mèinter al rîş l'è drē cōşres tulî un stâmp rotònd, da fōren, êlt e cun un côno int al mèz (cme quî che vînen druvê per fêr la sópa inglèişa) grôs asê per tgnîr tót al rîş e fudrêl, sia insém a i lê che int al cèinter, cun al fèti 'd persót côt, fê in manēra che al fèti 'd persót a câschên un pô fōra da j ōrel per pó quacêr la pêrta êlta dal rîş. Quând al rîş l'è côt int 'na tègia cundîl cun al butēr, la mosarèla e al Grâna, şmercê bèin al tót. Vudê al rîş int al stâmp da fōren e quacê la pêrta d'ed sôver cun al còvi dal fèti 'd persót côt ch' î lasê gnîr fōra dal stâmp. Quacê cun un fòj 'd aluméni e metî a cōşer int al fōren scaldê préma a 180° Dōp cîrca 20/25 minût tirê fōra al stâmp e tulî via l'aluméni. Quacêl cun un piât ed purtêda, cun la pêrta bòuna vêrs la bòca dal stâmp, pó arbaltê al tót. In cla manēra ché, la bòmba, che in prâtica l'a 's preşèinta cme 'na brasadèla êlta completamèint quacêda 'd persót côt, l'è prûnta. Impî dimòndi al bûş centrêl cun al ragó. Còl ch' égh avânsa l' andrà servî a chi 'l vōl. Purtê in têvla e servî al pursiòun tajêdi cme la fós 'na brasadèla, per chi 'l vōl (quêşî tót) zuntê un cucêr o dû dal ragó armêş.
Cunséli A chi 'gh piêşen a pôlen èser zuntê di fónz in cla manēra ché: quând al ragó l'è prûnt zuntê 30 gr ed cunsèla sèca che préma avrí lasê in bâgn in âcva tèvda per almēno mèz' ōra e côt per 'n' êtra mèz' urtèina cun al zuntêregh, quând a gh' n'è bişògn' l'âcva (filtrêda) druvêda per tgnîr in mòj i fónz. La bòmba 'd rîş l'è 'na specialitê arşâna, a 's prén ciamêrla un prém però, dôp avèirla magnêda, a gh' armâgn pôch pôst per un secònd. Al sucès ed la vostra bòmba 'd rîş dipènd tânt da la preparasiòun a i furnē, quânt p'r al riguêd dê a la belèsa.'Na bòuna bòmba 'd rîş la dēv èser ânca, e préma 'd tót, 'na "bèla" bòmba 'd rîş !
Curiositê Al saîv che al rîş sibèin ch' al fós cgnusû in Eurôpa fîn da i tèimp 'd Alessandro Magno, al gnîva mìa druvê cme magnêr? Difâti, dal mumèint ch' al duvîva èser fât gnîr d'ed fōra, al prèsi dal rîş l'è armêş êlt per divêrs sècol e per còst, ed sôlit, al gnîva druvê in dôşi céchi o cme medzinêl o cme blèt. Al réchi matròuni rumâni, per eşèimpi, druvêven 'na crèma cun dèinter ânca la farèina 'd rîş per fêr dvintêr pió môrbida e luşèinta la pèla 'd la ghégna e dal côl. Dal testimuniânsi e da rèst ed popolasiòun ed l'Aşia al rîş l'ēra cgnusû e cultivê bèle deşméla ân préma 'd Crést, l'è cgnusû da i Rumân e dai Grēc per mêrit 'd Alessandro Magno mèinter in Bâs' Itâlia sōl grâsia a j Ârab e d'ed ché, int al XV sècol, l'è rivê in Êlt' Itâlia Al rîş cgnusû da tânt tèimp in Itâlia l'è dvintê un impurtânt elemèint ed coltûra agrâria sōl int al XVI sècol quând i Sforza, int al Milanèiş e int al Pavèiş, àn fât in manēra ch'al prés fêres valèir ânch int al zôni dóve la popolasiòun cuntadèina la catêv grôsi dificultê a fermêres. Int al 1468 a vîn scrét un documèint insém a la préma rişêra modêrna: Leonardo Colto de' Colti un fiurintèin al fa dmânda a i Medici, sgnōr 'd Firèinsa in chi tèimp, al permès ed fêr 'na risêra. Int al 1475 al dóca Giangaleazzo Sforza al regâla al dóca ed Ferêra un sâch ed rîş cun 'na lètra in dóv'al dîş ch'l'è un magnêr interesânt e ch' a vêl la pèina cultivêrel. Tr' al 1863 e al 1866 per purtêr âcva al rişêri piemuntèişi a vîn scavê, dal zôni dal turinèîs a còli dal nuvarèiş, al Canêl Cavòur lòngh 85 chilômetr. Int al 1925 int la stasiòun sperimentêla ed Vercèl a vîn fât, per la préma vôlta in Itâlia, l'incrōş tra dû gèner ed rîş e gh'è saltê fōra al "Vialone Nano". Int al 1945 a vîn fât, cun l'istès sistēma da Vialòun Nâno, al "Carnaroli". Incō al rîş al vîn lavurê da 113 paèiş int al mònd e l'è al magnêr per pió ed la metê 'd la popolasiòun mundiêla. In Itâlia al rîş al vîn cultivê int al vercelèîş, nuvarèiş, pavèîs e milanèîş cun 'na produsiòun ed 45/46 miliòun ed quintêl, cun 'na varietê rîş ed 50 gèner mó sōl dēş în impurtânt. La cultûra italiâna dal rîş l'è, tetnicamèint, còla pió avânti int al mònd e a l'èster al rîş italiân l'è stimê da tót.
E... bòun aptît! |
