I Gnuchèt

Còl ch'égh vōl

 

 1 chîlo 'd patâti;

 300 gr ed farèina;

 sêl còl ch'égh và

 

 

 

Preparasiòun:

Lavê bèin a mōten al patâti sèinsa plêri metî dèinter 'na parlèta cun âcva salêda in môd che sién quacêdi dal tót,  l'âcva l'an dēv mìa èser pió 'd 2,5/3 centémeter sōv'r al patâti.

Purtê a bojer e pó şbasê al fōgh e fê bòjer piân per 30 minût o in tót' al manēri fîn a che al patâti sién tèndri, oséia quând un stecadèint o 'na fursèina a vâghen dèinter bèin sèinsa sfôrs.

L'âcva l'an dēv mìa bòjer fôrt perché se no al patâti a 's arvésen e a 's imbibésen 'd âcva.

'Na vôlta côti scunîri, quând a s'în intevdîdi un pô, plêri. Pasêri int al schésapatâti, mèter in séma la tulirōla la farèina (mìa tóta), unîr al patâti, un pô 'd sêl, spulvêr la pêrta d'ed sōver cun pôca farèina e impastêr. Zuntêr la farèin mân di mân ch' la vîn tirêda só, in tót al manēri l'impâst an dēv mia pêrder la só carateréstica ed grôsa elasticitê e pastoşitê. Tulî pôch impâst per vôlta e fê di "grisèin" ed cîrca 1 centémeter, infarinê la lama 'd un curtèl e tajê di gnuchèt 'd un cètemeter e mèz o dû. Dôp avèiri tajê, pasêri a la şvêlta e alzēr int la farèina, perché acsé a 's tâchen mìa in sém a la tulirōla. Tulî  'na fursèina infarinêla, tulî un di pcòun 'd impâst tajê e cun al dî grôs, ânca ló infarinê, schisêl cûnt'r i dèint ed la fursèina cun un muvimèint in avânti vêrs la pûnta di dèint, fê caschêr i gnuchèt in séma 'n burâs infarinê. Fê acsé fîn a la fîn ed l'impâst.

Lasê arpunsêr a l'âria i gnuchèt per 20 minût cîrca in môd che dvèinten sôd.

Quând l'âcva la bòj, salêrla e vudêr pôch gnuchèt a la vôlta  e in pió vôlti.

Int la cutûra an girêdi trôp e se al fê fêl piân, i gnuchèt a 's prén ruvinêr. În prûnt quând a vînen a gâla, scunî cun 'na mèscla furêda. An n' i scunîdi mìa in un sculadōr , a prén tachêres l'un cun cl'êter e ruvinêres. Scunî dòunca cun la mèscla furêda e metî man in mân int 'na casarōla bâsa e lêrga in dó préma i preparê o vudarî  al cundimèint.  A gh'é ch' i cundés per fôder, oséia un pô 'd gnuchèt e un pô 'd cundimèint acsé fîn a impîr la casarōla. A prî cundîri cun tânti varietê ed cundimèint: al butēr e sêlvia, al pomdôr, al pést a la genvèisa, al gurgunşōla mó la "môrt" di gnuchè l'é cun al ragó ed lêrd o pansèta: fê indurêr 'n scalògna tridêda cun ed l'ôli bòun, zuntê dal lêrd (o 'd la pansèta arvuiêda) préma tridê bèin cun un curtèl, fê sufréşer per 5 minût pó zuntè, a piaşèpir, un pô 'd cunsêrva 'd pomdôr e lasê cōşer per êter 10/15 minût.

 

Cunséli

Còl che cûnta per fêr di bòn gnuchèt în al patâti, che dēven èser vèci, al pió adâti în còli sfarinōşî a pâsta biânca perché, generalmèin sóti, a tîren só mēno farèina al só purè l'é mēno "lécvid" e dòunca a gh'àn bişògn ed 'na quantitê pió céca 'd farèina, cun mēno farèina a gh'é pió 's fà un prodòt miōr cun al savōr vèira ed patâti, o druvê dal patâti che, in sém al pâch, égh sìa scrét ch'în adâti per fêr i gnuchèt, an druvêdi mâi còli nōvi. Se per chêş l'impâst l'é trôp môrbid an zuntêdi mìa 'd l'êtra farèina in pió ed còla 'd la risèta mó zuntê un cuciarèin ed fècola.

Schisê al patâti incòra chêldi, sparpagnêli in môd che vâga via un pô ed vapōr e che dvèinten un pô pió frèdi, zuntê la farèina e impastê al ménim indispensâbil. A vân lavurêdi chêldi perché la quantitê 'd âcva che gh' àn dèinter a fân dvintêr gelatîna l'âmid e impidésen a la côla ed rinfursêres. Còst l'é al secrēt p'r avèir di gnuchèt môrbid, ch' an tîren mìa e che sién mìa şmulèdegh. Dòunca prugramêv bèin i tèimp perché an prî mìa bandunêr al patâti in sém a la tulirōla a dvintêr frèdi. Finî 'd impastêr tajê subét i gnuchèt e finî ed tajêri lasêi in arpûns per 20 minût còst l'é impurtânt perché i gnuchèt a dēven sistemêres, arferdêres e schêres un pô in séma, necesâri perché mantègnen la fōrma righêda ânca dôp la cutûra. Se vînen côt subét in âcva buĵnta a prém fêr la famōşa côla decişîva per ruvinêr la pietânsa. Al cuntrâri se lasê trōp a l'âria i gnuchèt a pré fêres 'na gròsta trôp êlta cun al d'ed dèinter trôp môl o dvintêr scûr l'impâst. La cutûra la và fâta int 'na parlèta grânda e lêrga cun dimòndi âcva e sêl grôs, préma ed mètri zò dêgh 'na scvasadèina per tirêr via la farèina in pió.

Ché a gh'é da stêr atèinti a la lénia: chilōr a pôrten, da per lōr, 430 caloréi pió còli zuntêdi dal cundimèint. Alōra cme fòmia? a gnînt s' es fân ed cêr an gh'é mìa 'd prublēma mó s'es fân despès a cunvîn cundîri cun di sûg un pô alzêr: pomdôr e baslich, sûgh biânc o ròs cun al verdûri de stagiòun.

Int al tèimp a s'é pêrs l'abitódin ed fêri in cà e a 's preferés cumprêr quî prûnt, industriêl o artigianêl. A gh'é da dîr che despès ind i gnuchèt industriêl dal patâti a gh'n'é bèin pôchi. Lişî al j etichèti per réndrev cûnt e pó fê al cunfrûnt cun la risèta che d'ed sōver. Al patâti duvrén èser almēno al 70% se mìa ed pió. Catêr un pô 'd tèimp per preparêr i gnuchèt in cà a vōl dîr purtêr in têvla un prodòt pió genuvîn e sicuramèint mēno chêr. Îv vèst còl ch'égh vōl? patâti e farèina!

 

 

E... bòun aptît!