|
Da l' Aradûra a la Batdûra
|
|
Un tèimp al mēder e la batdûra dal furmèint ēren 'na fèsta ch'la cuncludîva un peréiod lòngh ed lavōr cumincê cîrca un ân préma cun l'aradûra, la sèmna, e, int l'istès mumèint, l'ēra un impègn difécil e fadigōş rèiş pió dûr dal chêld pèiş dal peréiod. L'ēra al tèimp in dóv' al furmèint l'ēra al magnêr principêl: un recôlt şbaliê l'aré purtê la fâm e un schêrs l'arè rèiş dimòndi difécil siēlier tra fêr al pân, e sacrifichêr al furmèint per la sèmna, o sufrîr e semnêr cun la sperânsa 'd un recôlt miōr e bundânt l'ân dôp. Fîn da i tèimp antîgh l'operasiòun ed la sèmna la gnîva, e la vîn fâta, in dû tèimp: l'aradûra e la sèmna vèira e prôperia; e la recôlta dal furmèint la vîn fâta in dû mumèint separê: al mēder e la şgranadûra o, in môd pió gióst, la batdûra, oséia al tâj dal spîghi e, dôp, al destâch di grân. Per dimòndi tèimp al j operasiòun ēren fâti tóti a mân, cun grôsi şfadighêdi e a la fîn cun pêrditi grôsi ed furmèint int la batdûra. L'aradûra l'ēra fâta cun l'ajót dal bèsti (bō, cavâj, mól), cambiê, tr' al 1915 e al 1940 cun i tratōr, Landèin, FIAT, Same e êtri mêrchi pió o mēno cgnusûdi. La sèmna l'ēra fâta a mân (a spâj) dal cuntadèin fâta fîn vêrs al 1950 cîrca, ânca se la préma mâchina da semnêr, ch'la gnîva tachêda 'l piōd, l'é stêda inventêda, int al 1662, da l'italiân Giuseppe Locatelli La recôlta la gnîva sèimper fâta a mân cun al tâj dal stugòun cun 'n' amsōra e s'é cuntvinvê a èser fâta acsé fîn a i prém dal 1950. La batdûra la gnîva fâta in tanti manēri: a mân cun la sèircia o fêr pistêr dal bèsti (cavâj o bō) al spîghi sparpagnêdi int l' êra, còst fîn a la fîn ed l' 800 e i prém dal '900 quând în rivêdi al prémi mâchini da bâter. Al prémi ēren môsi da mâchini a vapōr, grôsi e pèişi: al dō mâchini ēren tirêdi da di bō. Sōl tr'al 1915 e al 1940 as vèden i prém tratōr cun mutōr a scòpi druvê p'r al tîr e preparê cun j uşvéi apôsta p'r al funsionamèint ed la mâchina da bater.
Mó guardòm edmèj csa sucedîva int al nôstri campâgni fîn a cîrca ssânta-stânt' ân fa:
* Al Mēder
|