Carlotta Aglae d’Orléans

Carlotta Aglae d'Orleans

Carlotta Aglae d’Orléans, la dòna ch’l’à vrû al Palsâs Duchêl ed Rivêlta, l’é rivêda ind i Stêt Estèins int al 1720, quând l’à spuşê Francesco Maria d’Este, al futûr dóca Francesco III.

Nêda a Parigi al 22 utòber dal 1700, fiōla ed Filippo d’Orléans, a cl’època Rè pruvişôri ed Francia in pôst ed Luigi XV incòra trôp zôven, e ‘d só mujêra Francesca Maria Borbone-Francia, la secònda "Mademoiselle de Blois", fiōla dichiarêda  dal Rè Sole  e ‘d óna dal pió cgnusûdi dal sō prâtichi: Françoise Athénaïs de Montespan (la pêrfida "Madame de Montespan") (1640 – 1702). Chersûda ind l’ abiĵnt visiê ed la cōrt sèinsa avèir al ghêrb adât e sèinsa èser a l’altèsa dal tétol ch' la pôrta, l’ a ‘s dà sōl a i divertimèint e a i caprési. A ‘gh piêsen i vistî a la môda e ‘d lóso, al fèsti ingaşêdi ind i palâs e ind i réch casté ed Parigi, intancâbila in tót còl che la fà divertîr.

An n’ è mìa tânt bèla, mó brilânta e l' a ‘s dà dimòndi âri, a óndş’ân la vîn mandêda in un cunvèint, cun la surèla Lisa Adelaide, dōp quatr’ân la se şluntâna dal cunvèint e, incòra ragasèina, l' a ‘s dà a la bèla véta, a i divertimèint, al lóso, a la câsa e al bâl.

Int al 1717 la cumîncia ‘na relasiòun cun al dóca ‘d Richeliue a Sant Cluod, ind al paèiş dóve a stà só nôna Elisabetta Carlotta ed Baviera (1652 – 1722) Pricipèsa dal Palatinato (‘na regiòun stôrica ed la Germâgna), e la dvèinta bèin prèst la só prâtica, cun stésa ed la nôna ch’ la ciâma al dóca ”maledèt”. La vècia principèsa, ch’ la gh’îva al bèch dûr dimòndi, la dîş ed l’anvōda:

 

«Capricciosa, falsa, spregiudicata, priva di affettuosità, bugiarda ma intelligente….» cun la zûnta «… il suo naso rischia di assumere un aspetto aquilino a causa del vizio di fiutare tabacco»

 

A Parigi a ‘s pêrla ed Carlotta e di sō prâtich che crèsen ed nómer cme pêra pêra a crès l’invédia ch’ la fà nâser ind al dâmi ed cōrt per la delichêda elegânsa di sō vistî sèimper réch e s’ciasèint  e sèimper a l’ûltem góst e pr’ al só, mâi més in dóbi, “charme”.

Al Rè pruvişôri, preocupê ‘d j intrîgh che stà fiōla un pō trōp scavès l’ a ‘gh cumbîna a cōrt, al sêrca, sèinsa frût, ed catêregh marî sibèin che, in cól mumèint, al fiōli dal dóca d’Orleans în un bòun partî.

A Mòdna, sèinsa badêr al ciachêr insém al carâter ed Carlotta, al dóca Rinaldo I d’Este, invujê da l’amicésia pulética cun i Borboni, al 's  ustîna a dmandêrla in spōşa pr’ al fiōl. Ed la véta stremnêda ed la fiōla ed Filippo II d’Orleans a 's sà ânca ind al Cōrti furastêri e quând ad Hannover a ‘s vîn a savèir dal matrimòni progetê, i parèint ed la pôvra duchèsa ed Mòdna a se şgâgen a fêr avişê Rinaldo. Mó al Cûnt Selvatici a gh’ la chêva a şmursêr i suspèt dal Dóca cun al screvrégh di bê lavōr ed Carlotta, fōrsi  sintû a la cōrt ed Parigi déti da chi al vdîva l'ōra che la ''mademoiselle Valois'' (cme la gnîva ciamêda) l' a 's tulés dai pē.

Bèin cuntèint Filippo l'acèta la dmânda dal Dóca ed Mòdna e cun premûra al mèt in quêder che al matrimòni ed la fiōla, cun al futûr dóca Estèins, al pōl èser ótil al céch Duchêt mudnèiş per l'amicésia, che sêlta fōra da sté uniòun,  cun la putèinta Francia.

Int al 1720, ind al palâs dal Tuillieries, davânti a l'incòra trôp zôven futûr Rè Luigi XV, cun grân pûmpa a 's fà al maridôs (cun al marî Francesco a Mòdna), cun 'na grân sudisfasiòun dal pêder ed la spōşa ch' al gh' à incòra dal j êtri fiōli in etê da marî, mó, intânt, a gh' l' à cavêda a spidîr luntân la pió cumplichêda.

La Pricipèsa, sèimper pió impeglêda cun al dóca Richelieu, la tèinta a tóti al manēri de schivşêr sté matrimòni e la têrda quâter mèiş préma ed bandunêr Parigi, cun dal bâli, cun di rampèin sèimper nōv e malatéi imaginâri per mandêr avânti al viâş vêrs Mòdna.

'Na vôlta rivêda a Mòdna la câta al spôş pió brót da vèira che ind al quêder ch' l'îva vèst.

Carlôta la prōva subét tōt i môd per turnêr a Parigi e 'd fêr scanşlêr al matrimòni cun l'inculpêr al marî 'd èser imputèint, mó al pêder l 'an la lâsa mìa turnêr a cà.

Al témid e imbalsê Francesco, ch' a's lâsa tirê dèinter ind la scadnêda pasiòun pr' i divertimèint da la mujêra, al vîn a la stréca cun só pêder.

'Na bèla giurnêda i spōş, d'acôrdi cun al dóca Rinaldo ch' al s'êra stufê e fiachê dal smâni ed la nōra, a se spôsten a Rèz ind al palâs ed la Sitadèla.  Dôp pôch tèimp al dóca Foresto Gonzagna Cûnt de Scandiân al regâla a Francèsco e a la mujêra al vèc caşèin ed campâgna ed Rivêlta, al Prîncip, per cuntintêr la mujêra,  al cûmpra dal j êtri tèri l'é ditōren e al cumîncia a tirêr só un réch palâs circundê da un pêrch sprupuşitê ch' al vîn dubê da funtâni e statvi.

Scalinêdi e trâsi réchi ed mêlmer e i réch adôb a fân dal Palâs ed Rivêlta 'na secònda Versailles.

Al Palâs, inavgurê intôren al 1733, l'é tesimòni ed fèsti magnéfichi, spetâcol ed teâter, bâl e mascherêdi. Tōt còst al piêş mìa tânt a Rinaldo ch' l' à pèina sistemê al câsi ed cà d'Este cun di sacrifési mìa indiferèint mó l'é d'acôrdi a dîr che la costrusiòun l'é splèndida e dègna ed la cà 'd un rè.

Purtôp incō a gh' é 'rmês pôch ed còla ch' lé stêda la maraviliōşa cà ed Carlotta. La Véla ed Rivêlta la vîn tirêda zò, quêşi dal tót, dôp al peréiod di fât ed la Rivolusiòun francèişa e cîrca al tèimp ed l'arîv in Itâlia dal trópi ed Napoleòun.

Francesco, tirê da la mujêra fra ‘na quistòun ed cl'êtra, al finés per gnîregh a piaşèir la véta in mèz al lóso e a i divertimèint e al se scôrda i duvèir 'd' erêd al trôno.

Mó Rivêlta an gh' la chêva mìa a calmêr l'ascarèsa ed Carlotta per Parigi da dóve a 'gh rîva al permès ed turnêr. Prôpria ché, int al 1737, mèinter la fà ed tót per èser in tóti al fèsti ch' a vînen fâti, la vîn a savèir ed la môrt ed Rinaldo I e, ed conseguèinsa, ed la dichiarasiòun a dóca ed Mòdna e Rèz dal marî, ânca ló, in cól peréiod, luntân da Mòdna.

A dêven però pasêr êter dû ân préma che la Duchèsa l' a 's decéda ed turnêr a Mòdna cun l' arsôr ed Luigi XV, ch' al pōl finalmèint şliberêres ed la preşèinsa ed 'na dòna ch' an à mai şmès ed fêr ed l'imbarâs, purtêr scândel e melumōr a cōrt.

Turnêda ind al palâs ed Mòdna, cun i ricôrd ed Parigi, la nōva Duchèsa la comîncia subét a fêr sōl còl ch' égh pêr: an 's lémita mìa sōl a cavêres la vòja ed vistîres cun di vistî da pôch e vistî da cavalerésa mó, a Rivêlta, la fà gnîr a sō spèişi un teâter ed l'ôpra francèişa cun un côrp ed bâl da picêregh al mân, l'urganéşa dal serêdi cun di bâl in mâscra sèinsa a badêr a spèişi, la mét só l'abitódin ed zughêr a "biribisso" tóta la nôt, de snêr a sê ōr a la matèina e 'd andêr a durmîr al j ôt cun di grôs dân al câsi dal Stêt.

Per tgnîr só la véta ed la cōrt Estèinsa ògni ucasiòun l'é bòuna: la fêra ed Rèz cun la stagiòun ed l' ôpra e la cōrsa di cavâj bérber, i viaş, la viligiatûra a Rivêlta ind l' istê e ind l’ avtûn, la dvèinta la curnîsa ed ricevimèint da lóso dóve a gh' é 'd j invidê ed sângov reêl. A 's bóta sèimper di pió ind la só véta dzurdnêda sèinza dêres pèina ed rispetêr la sèria tichèta grôsa qualitê ed la cōrt Estèinsa.

Quând int al 1741 al Dóca al và in guèra numinê generalésim ed l'esêrcit spagnôl Carlotta, ajutêda dal potèint Richelieu ch' an n'à mai pêrs i cuntât sêgh, la gh'à dal Rè al permès ed tratgnîres un pô a Parigi, ânsi la vîn invidêda a stêr adiritûra a Versailles; la só custânsa a i têvel da zōgh e i sō intrîgh a scrèditen incòra ‘na vôlta la figûra ed la Duchèsa a j ōc ed la cōrt, per rimediêr Carlotta l' an pōl pió cuntêr insém a la belèsa ed la gioventó, l’é dvintêda grâsa e pèişa e in pió mêl ingualîda.

Francesco III dōp la môrt dal pêder al câmbia completamèint véta e al sèmbra adiritûra de scurdêrs ed Carlotta e a 's mèt subét a lavurêr per mantgnîr i sō ôbligh ed rè a la dmèj ch' es pōl.

Dvintê, int al 1754, Guvernadôr ed la Lumbardéia al stà quêşi sèimper a Milân, mèinter Carlotta, a pêrt i soquânt artōren ed pôch dé ind i Stêt Estèins, la cunténva, nonostânt tót, a piaşèiregh la capitêl francèişa, lé la pâsa da di mumèint ed divertimèint a di mumèint ed crîşi spirituêla.

La divôrsia dal marî int al 1755, dal matrimòni în nasû 9 fiōl: quâter mâs'c e sînch fèmni.

La tōrna a Parigi, mó al Rè, Luigi XV ed Francia, la tôş mel luntêra a la custrénz a scampêr a i lémit ed la véta ed cōrt.

La mōr a Parigi int al "Palais du Luxembourg" al 19 de znêr dal 1761.