La Başélica ed Sân Prôsper

 

La Cēşa ed Sân Prôsper l'é dedichêda al Sânt Prutetōr ed la sitê.  Al stâbil, ch' al ciâpa tóta la pêrt a matèina ed la piâsa cun al 'stès nòm cgnusûda edmèj cme Piâsa Céca, l' é un bèl eşèimpi d' architetûra barôca in mêlmer ròs ed Veròuna. La piânta l'é a crōş latèina e la gh'à trèi navêdi: la gh'à 'na cópla ed l' Otsèint e 'n'elegânt facêda dal Setsèint cun òndeş stâtvi ed sânt.

La Başélica dal dé d' incô la pôgia insém a i rèst ed 'na cēşa vrûda, dèintr a la zôna dal Castèl, dal vèschev Teuzone (979 - 1030) e cunsacrêda dal pêpa Gregorio V ind al 997 ed pasâg per Rèz vêrs Pavéia.

Ind al 1503 al cultōr arşân Gaspare Bigi al sculpés i sê leòun in mêlmer ròs ed Veròuna ch' în insém al sagrê che, in prinsépi, a duvîven èser druvê a tgnîr só trî purdghêl dednâs al trèi pôrti ed la cēşa, mó al lavōr an n'é mâi stê fât.

Pr'al bróti cundisiòun ed la cēşa l' 8 ed mâg dal 1514, Matteo Fiorentini e Luca Corti ed Viân, a cumînce a butêrla zò cun l'incâregh ed tirêr só 'na nōva Başélica.

Ind al 1516 Mattia Lormanni al cumîncia i lavōr che riguêrden al pêrti in mêlmer.

Ind al 1523 a lavōr quêşi finî i fundamèint ed l' âbsida a cêden, al fabrichêt l'é stê butê zò e arfât.

Ind al 1528, a lavōr mìa finî dal tót, al vèsche Ugo Rangone l'à fât purtêr ind la Cēşa al côrp dal Sânt dôp che al 'stès Rangone ind al 1514 al l'à fât purtêr in Dôm da la vècia cēşa (Sân Prôsper fōra dal mûri) ch' l' êra in ruvîna.

La facêda ed la nōva cēşa l'é armêşa cun i quadrê in vésta fîn a la metê dal Setsèint, quând l'é stêda finîda da Giovanni Battista Cattani ciamê Cavallari in cl' ucaşiòun (1748) a 's  sistêmen i sê leòun in dó în adès

Ind al 'stès peréiod în stê urdnêdi, al scrultōrt veronèiş Angelo Finali ciamê Andrea (1709 – 1772) al j òndeş stâtvi che adôben la facêda ed la Başélica e che figûren i Sânt Prutetōr ed la sitê e i Dutōr ed la Cēşa

 

Al d' ed dèinter

 

L'é a trèi navêdi e a crōş latèina, ind al navêdi a i fiânch la gh'à dal pitûri 'd avtōr dal sincsèint, tra quisché Alessandro Traini (1577 – 1668), in pió di bê gróp de stâtvi in mêlmer.

La navêda centrêla l'é tgnûda só da dêş clòuni ed gèner grêch maşégn.

Al pavimèint l' é a scâch fât tr' al 1840 e al 1844 ind di schêv préma ed mètrel zò a s'é catê un pavimèint a muşâich rumânich ed la vècia cēşa da còst a s'é capî che la só metradûra, l' êra 63 brâs ed lunghèsa per 24 ed larghèsa.

A mansèina a tâch a la quînta clòuna ind la navêda centrêla a gh'é un pûlpit in lègn fât tr' al 1569 e al 1571 da i fradê Paolo e Prospero Sampolo fiōl ed Raffaele.

La cópla êlta insém a l'altêr la gh' à 'd j urnamèint in tèimpra che figûren ''Sân Prôsper in gloria di angeli'' fâta ind al 1855 da divêrs pitōr: Giulio Ferrari, Cirillo Manicardi, Guido Montanari e Albano Lugli.

Ind l'âbsida al grôs ''Giudizio Universale'' piturê da Camillo Procaccini (1550 – 1629) tr' al 1585 e al 1587.

Al grôs côro in lègn l'é stê fât, ind la pêrta pió vècia, tr' al 1457 e al 1461 da la faméja Canozi da Lendinara e còla pió ''nōva'' fâta tr' al 1454 e al 1546 da i Venettis ch' àn adatê al vèc côro cun la zûnta ed pêrti nōvi

 

La Tòra

 

A gh' é un grôs cuntrâst tra la facêda e la Tòra dal campâni (1536-’70) l' é a tâch, ch' l' é 'na costrusiòun curiōşa cun ôt lê e l'é ûn 'd j eşèimpi architetônich pió impurtânt dal Rinasimèint arşân. Sèmbra ch' a 'gh fós bèle ind al 1515 un prugèt, ed l' arşân Cristoforo Ricci ciamê Rossino dei Lasagni, per fêr sta tòra.

La faméja ed Robero Pacchioni l'à cumincê i lavōr dal schêv pr' i fundamèint ind al setèmber dal 1536.

Ind al 1538 al disègn dal prugèt l'é stê véste e apruvê da Giulio Romano (scutmâj dal pitōr e architèt Giulio Pippi (1499 circa – 1546). A Ròma l'é stê tra i pió uriginêl di sculêr e ajutânt ed Raffaello).

Ind al 1544 al Rusèin l'à sculpî al prém gîr ed la tòra.

Ind al 1556 môrt al Rusèin l' à tôt in mân i lavōr Prospero Sogari ciamê al Clemente ch' là fât al secòn gîr ed la tòra.

Dôp l' arnûnsia dal Clemente l'ûltem intervèint l'é ste ed l' arşân Alberto Pacchioni (1510 – 1575) ch 'l à lavurê dal 1563 al 1570 mó an n' à mìa finî la tòra.

Ind al 1796 i fradê Riatti àn arfundê al campâni.

Ind al 1925 a gh' é stê un stódi ed Luigi Bertolini per finîr la tòra. Secònd al Bertolini l'êra necesâri un quêrt gîr, un tambór bâs e a la fîn 'na cópla a ôt spîgh. Mó an s' n' é stê fât gnînto.

La facêda e la tòra

L' âbsida (1)

Mater Amabilis (1)

(stâtva dal Clemente)

(1) Foto G.M.Codazzi