Al Tuşòun

 

Pcòun ed tuşòun

Al Tuşòun l'é un furmâj frèsch, cun un savōr ch' l' arciâma al lât, mia salê, ed sustânsa tèndra ch' al sèmbra ed gòma. L'é gustōş dimòndi: a pêrt al góst particulêr, l'ēra la sō raritê a fêrel, ind i tèimp indrē, 'na lifgnaréia tr' al pió deşiderêdi. Un tèimp, al Tuşòun, l'ēra dê a grâtis a chî l'andêva al caşèl, préma ed tót a i ragâs ch' 'n ēren gulōş dimòndi.

 

Per chi 'l cgnusés mia al Tuşòun l'é al nòm ch' al gnîva dê, e incòra al vìn dê, a j artâj a strésia dal fōrmi dal Grâna quând, incòra pastōşi e préma 'd la saladûra, a gnîven mési int al fasêri, oséia a gnîven ublighêdi dèinter a dal fâsi ed lègn ch'égh dêven la fōrma rutònda. Quând cl'operasiòun ché l'ēra finîda, al pêrti dal furmâj ed pió a gnîven tajêdi, oséia "tuşêdi", d'ed ché al nòm "tuşòun", in strési pió o mēno lònghi che da 'na pêrt ēren róvidi duvû a la teşdûra di tèil ed cânva che fasêven la cagêda dèinter al fasêri.

 

Ânca se comercialmèint an gh'îva nisûn valōr (in prâtica l'ēra un schêrt), in gîr a s' în vdîva bèin pôch e l'ēra necesâri avèir la furtûna ed cgnòser un caşêr generōş ch' al fêva la gentilèsa ed tgnîren un pô da pêrt per i clièint afesiunê o per j amîgh.

 

In tèimp un pô pió modêren la lavurasiòun l'é cambieda, al fasêri în dvintêdi ed plastica e al Tuşòun al vîn mia pió fât. Mó vést al sucès ed póblich ch' al gh'îva sté prodòt dal lât, a 's é cumincê a fêr dal fōrmi zōvni intēri ed Grâna sōl per fêr dal Tuşòun da vèndêr.

 

Dôp a quelchidûn a gh'é gnû in mèint ed fêr dal règoli ed sanitê nōvi mó pió rigurōşi, ch' impònen, per sti gèner ed prodòt da caşèl, ed pasturişêr al lât, la cunseguèinsa l'é stêda che gh'é stê un aumèint di còst, acsé che, adès, pôch caşē al fân a pôsta e, s' al fân, al fân paghêr chêr. Cun còst a 's è quêşi turnê a i tèimp ed j artâj dal fōrmi e per tânt al Tuşòun l'é andê int la categoréia ed j amarcôrd cme tânt êter savōr ch' în sparî dal nôstri têvli.

 

St' al règoli nōvi però àn  mia cambiê la qualitê dal prodòt ch'l' armâgn, cme un tèimp, un bòun furmâj cun un savōr ch'l'arciâma al lât, mia salê ch' al pōl èser magnê frèsch acsé, opór chêld a la piâstra, cumpagnê ânca cun 'd la mēla o, apûnt, frét.