Al Scarpasùn

Còl ch'égh vōl:

 

Stà 'l dôşi în per un sōl ed 30 centémetr cîrca.

 

1 chîlo e mèz ed bēdi o

800 gr ed bēdi e 700 de spinâs o

mèz e mèz

250 gr ed ricôta

250 gr ed rîş

150 gr ed lêrd maşnê

150 gr ed Grâna radû

50 gr ed furmâj 'd pēgra

25 gr 'd erbòuni

4 ōv

2 spîgh 'd âj

1 léter 'd lât

nōş muschêda e sêl còl ch'égh và

 

Per la sfòja:

300 gr ed farèina

2 cucêr 'd ôli bòun

lât còl ch'égh và

 

Preparasiòun:

Cōşer per dēş minût al rîş int al lât. Scutêr al bēdi, e i pusébil spinâs, in âcva buĵnta salêda, strichêr bèin e tridêri, sufréşer int al lêrd maşnê al j erbòuni e l'âj tridê fîn, pó zuntêgh al j êrbi scutêdi e tridêdi préma, cōşer al tót per 15 minut a mèz fōgh e a tègia squacêda.

Preparê la fujêda cun la farèina l'ôli e al lât asê per utgnîr 'n pâsta môrbida e alastîca. Quacê cun la pâsta tirêda sutîla al sōl ûnt,  in môd che dôp avèir més al pést la pôsa èser pighêda acsé da quacêr  j ōrel ed l'impâst. Unî, int la tègia dal bēdi, al rîş, la ricôta, al Grâna e al furmâj 'd pēgra, j ōv, la nōş muschêda e al sêl, şmercê bèin a mōten. Vudê l'impâst int al sōl e parşêr bèin. Spenlêr la pêrt d'ed sōver cun un ōv şbatû e infurnêr int al fōren bèle chêld a 200 grêd per cîrca 30 minût.

A gh'é chi preferés quacêr ânca la pêrt d'ed sōver ed l'impâst cun un désch ed pâsta sutîla, in cól chêş ché furêr cun 'na fursèina e, préma de sfurnêr, sparpagnêr al d'ed sōver dal scarpasùn cun pcòun ed lêrd o pcòun ed pansèta tajêda a lésti stîli o sêl grôs e pó fêr deşfêr al chêld dal fōren per incòra soquânt minût.

 

Curioşitê

Dèinter al scarpasòun muntanêr a gh'é 'na stôria ed sintunêr 'd ân ed mişèria e lavōr dûr. L'ēra al magnêr che 'na vôlta, int al tèimp dal mēder in muntâgna, al dòn a purtêven a chi lavurêva int i câmp. 'Na lònga usânsa ed cuşèina dal pôst l'argnòs che la zôna 'd urégin l'é còla ch'la và da Caşîna, a Flèina a Carpnèida, ânca se vîn mìa scartê êtri zôni dal nôster Apenèin.

Al scarpasòun arşân ed muntâgna l'é divêrs da còl sitadèin e al dvèinta 'l"scarpaùn" int al dialèt dal pôst. In pió dal bòuni êrbi, bēdi e dal vôlti spinâs, al Grâna e a la ricôta, al rîş (ch'an gh'é mìa int la versiòun ed pianûra) l'é la carateréstica ed cól prodòt ché. Al rîş al dà un profóm delichê, un savōr pió dōls e 'na strutûra ed l'impâst ch'la rişulta môrbida e gustōsa a la biasadûra.

Al rîş al rîva da ch'al pêrti ché cme frût ed la stôria ed la gînt ed muntâgna. Difâti da l'inési dal Novsèint fîn a j ân ssânta, Rez e l'Emélia în in préma fîla a fêr crèser l'eşêrcit, tót ed dòni, dal mundèini che, da mêrs a utòber, a vînen ciamêdi per liberêr al rişêri dai stirpâj (la fadigōşa mònda fâta a mân e chinê) e, a la fîn 'd la stagiòun, a mēder. Sōl dòni perchè în fôrti, an se stófen mâi e gh'àn, purtrôp, la qualitê che pōlen èser paghêdi mēno che ch' j òm.

Per uşânsa a gh'îven al dirét ed purtêr a cà un chîlo 'd rîş per ògni dé ' d lavōr, un prodòt carateréstich ed la pianûra al vîn acsé cgnusû ânch in muntâgna. Al rîs dal mundèini al vîn més dèinter  a l'impâst dal prodòt da fōren muntanêr ed celèinsa: "al scarpasùn".

Al Scarpasùn al gnîva côt int fōren a lègna dèinter al sōl che da che indrē l'ēra al stâmp druvê per cōşer al tōrti ed castâgni e pó dôp ânca còla 'd rîş. Rotònd in râm cun trî pē e un mânegh in metâl, cun al pôlegh int al cèinter, per còst al prîva girêr per intervgnîr int la cutûra a secònd dal calōr dal divêrsi zôni dal fōren a lègna.

Ed tânti amzûri, al pōl pasêr ânch i 60 centémeter.

Quând a's fêva un fōren nōv l'amzûra 'd la bòca l'ēra fâta a la purtêda dal sōl ed la cà.

Soquânt ed chi sōl în lughê int i tasē o armâri 'd la muntâgna, mó dimònd în mustrê cun orgòj int al cuşèini. Dal vōlti a 's câten int i mercatèin ed l'antiquariêt, rêr, presiōş e dal vôlti în bulinê 'd fîn cun disgnê al cèinter 'na rōşa cēltica, disègn ch' a's câta despès in sém a i purtēl dal cà dal nôstri muntâgni.

Acsé cme sucēd incòra int al caldēri in dó vîn fât al Grâna, al râm dal sōl l'é bòun ed garantîr, al prodòt da cōşer,  'na grôsa e êlta spartisiòun dal calōr.

Còst al fà sé che al scarpasùn ed la muntâgna al gh' âbia un góst particulêr.

 

E... bòun aptît.